Η νομιμότητα χαρακτηρίζεται από το σεβασμό των κανόνων της δημόσιας ηθικής, από την άποψη της εντιμότητας και της δικαιοσύνης. Μια συμπεριφορά που αποκλίνει από εκείνη που αναγνωρίζει η κοινωνία ως νόμιμη, κινδυνεύει να χαρακτηριστεί ως διεφθαρμένη. Διακρίνουμε: α) πολιτική διαφθορά, όταν η επιδίωξη του ιδιωτικού κέρδους υπερισχύει των αξιών της ανιδιοτέλειας και της ισότητας, που αποτελούν τη βάση του κοινού καλού και β) ιδιωτική διαφθορά, όταν η αποκλειστική επιδίωξη του κέρδους κυριαρχεί επί των αξιών του θεμιτού ανταγωνισμού ή της ευγενούς άμιλλας (π.χ. στον αθλητισμό).Η διαφθορά τρέφεται από αδυναμίες του πολιτικού συστήματος, διεισδύει από τις ρωγμές του και βρίσκει ερείσματα στους μηχανισμούς και στις αξίες του. Στην κλασική πολιτική φιλοσοφία η διαφθορά ορίζεται ως ο εκφυλισμός των πολιτικών θεσμών, δηλαδή ως η παραποίηση των αρχών που αποτελούν τα θεμέλια ενός πολιτικού συστήματος (π.χ. Αριστοτέλης, Μακιαβέλι…).
Η διαφθορά αποτελεί διεθνές και ταυτόχρονα διαχρονικό φαινόμενο, είναι αποτέλεσμα σαθρών κοινωνικών δομών, τις οποίες αποδιαρθρώνει, και δημιουργήθηκε ανάμεσα στην κοινωνία και τις δυνάμεις ηγεμόνευσής της. Οι ηγεσίες διέφθειραν την κοινωνία και εκείνη με τη σειρά της ανταποκρίθηκε…
Μάλιστα, η παγκοσμιοποίηση εισάγει διασυνοριακή διαφθορά, η οποία συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα, όπως είναι το λαθρεμπόριο, η πορνεία, ο χρηματιστηριακός τζόγος και οι off-shore εταιρίες. Η διαφθορά ενισχύεται από την ύπαρξη ισχυρού δημόσιου τομέα, την υπολειτουργία των θεσμών, την ατιμωρησία, την επικέντρωση του ενδιαφέροντος στο διεφθαρμένο παρά (και) στο διαφθορέα, την αποδοχή φορολογικών παραδείσων, την αυξημένη ανεκτικότητα, την αποδοχή της από την elite,…Και το παράξενο: Η αύξηση των προβλεπομένων ποινών για περιπτώσεις διαφθοράς, αυξάνει τα «ανταποδοτικά» τέλη…
Όπως σε κάθε χώρα, έτσι και στην πατρίδα μας η διαφθορά αποτελεί συστατικό του ιδιωτικού και δημόσιου βίου της. Τις τελευταίες μάλιστα δεκαετίες οι πρώτες σελίδες των εφημερίδων και οι τηλεοπτικές εκπομπές πλημμύρισαν από παραβατικές συμπεριφορές, που ενέπλεξαν δημόσιους λειτουργούς και πολιτικά πρόσωπα ή κόμματα. Άλλοτε υπαρκτές και άλλοτε κατασκευασμένες…
Αυτό που παρατηρούμε είναι: όλοι επικρίνουν τη διαφθορά (παραβατική συμπεριφορά), επειδή στην πολιτική οι διαφθορείς και οι διεφθαρμένοι είναι πάντα οι άλλοι. Η κατηγορία αποσκοπεί πάντα να αποσταθεροποιήσει τον αντίπαλο, να τον δυσφημήσει μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής διαπάλης και να τον διαδεχτεί στο πλαίσιο άσκησης της εξουσίας. Είναι γεγονός ότι το παιχνίδι προσφοράς και ζήτησης δημιουργεί τις προϋποθέσεις διεφθαρμένων συναλλαγών. Άλλωστε, τα συστήματα της εξουσίας και της διαφθοράς ήταν πάντα αλληλένδετα και το κράτος δικαίου το ζητούμενο… Η διαφθορά δηλητηριάζει το δημόσιο βίο, υποβαθμίζει το κύρος και την αξιοπιστία της χώρας, σκοτεινιάζει τον ορίζοντα της νεολαίας, οδηγείται από ιδιοτελείς σκοπούς και οφέλη, αγνοεί τις αρχές της ηθικής και το κοινό καλό και υποθηκεύει το μέλλον της κοινωνίας.
Η αντίσταση στη διαφθορά απαιτεί ισχυρή κοινωνία πολιτών η οποία θα συμμετέχει ενεργά στη λειτουργία των θεσμών και στη δημιουργία μηχανισμών εντοπισμού της. Η προώθηση πολιτικής κουλτούρας που θα στοχεύει στην ανατροπή του συνολικού συστήματος κοινωνικής συνενοχής και στη θέσπιση θαρραλέας νομοθεσίας προστασίας του κοινού καλού, πρέπει να αποτελεί εθνικό στόχο, όπως επίσης και τα παραδειγματικά μέτρα εις βάρος των διεφθαρμένων. Είναι γεγονός ότι: παραβατικές συμπεριφορές και συντεχνίες αλληλεγγύης στους παραβάτες, κουλτούρα ατιμωρησίας, αδιαφάνεια και μειωμένη κοινωνική ευθύνη έχουν κυριαρχήσει στη μικρή μας χώρα.
Το αντίδοτο στη διαφθορά θα προκύψει στην πατρίδα μας από την ουσιαστική και αξιόπιστη λειτουργία της δημοκρατίας. Άλλωστε, η διαφθορά σε μια δημοκρατική χώρα είναι πάντα μια διαφθορά της ίδιας της δημοκρατίας, των θεσμών και των δομών της.
Χρήστος Β. Μασσαλάς, καθηγητής, Πρόεδρος της Δ.Ε. Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του Συμβουλίου Ανώτατης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, πρ. Πρύτανης Πανεπ. Ιωαννίνων.
E-mail: cmassalas@uowm.gr, cmasalas@cc.uoi.gr
Πηγή: ΠΡΩΪΝΟΣ ΛΟΓΟΣ
Με θάρρος
